স্বৰ সন্ধি

স্বৰবৰ্ণৰ লগত স্বৰবৰ্ণৰ যি সন্ধি হয়, তাক স্বৰ সন্ধি বোলে ।

যেনেঃ হিম(অ) + আচল = হিমাচল ।

স্বৰ সন্ধিৰ নিয়মসমূহ

১. এবিধ সবৰ্ণৰ এটা বৰ্ণ আগত আৰু এটা বৰ্ণ পাচত থাকিলে, দুয়ো মিলি দীৰ্ঘ বৰ্ণ বা দীৰ্ঘ বৰ্ণৰ যৌগিক আকৃতি হয় আৰু সেই দীৰ্ঘ বৰ্ণ বা যৌগিক আকৃতি আগৰ আখৰত যোগ হয় ।

২. ই সবৰ্ণৰ পাচত অন্য স্বৰবৰ্ণ থাকিলে ই সবৰ্ণৰ আখৰ মৰি য হয়, সেই য (্য) আগৰ আখৰত যোগ হয়, আৰু পাচৰ স্বৰবৰ্ণ য (্য) ত যোগ হয় ।

৩. উ সবৰ্ণৰ পাচত অন্য স্বৰবৰ্ণ থাকিলে উ সবৰ্ণৰ আখৰ মৰি ব হয়, সেই ব (্ব) আগৰ আখৰত যোগ হয়, আৰু পাচৰ স্বৰবৰ্ণ ব (্ব) ত যোগ হয় ।

৪. ঋ কাৰৰ পাচত অন্য স্বৰবৰ্ণ থাকিলে ঋ মৰি ৰ হয়, সেই ৰ (্ৰ) আগৰ আখৰত যোগ হয়, আৰু পাচৰ স্বৰবৰ্ণ ৰ (্ৰ) ত যোগ হয় ।

৫. অ সবৰ্ণৰ পাচত ই সবৰ্ণ থাকিলে দুয়ো মিলি এ হয়, আৰু সেই এ (ে) আগৰ আখৰত যোগ হয় ।

৬. অ সবৰ্ণৰ পাচত উ সবৰ্ণ থাকিলে দুয়ো মিলি ও হয়, আৰু সেই ও (ো) আগৰ আখৰত যোগ হয় ।

৭. অ সবৰ্ণৰ পাচত ঋ থাকিলে দুয়ো মিলি অৰ হয়, তাৰ অ আগৰ আখৰত যোগ হয় আৰু ৰ ৰেফ (ৰ্) হৈ পাচৰ আখৰৰ শিৰলৈ যায় । কিন্তু দুই পদৰ তুতীয় তৎপুৰুষ সমাস দুয়ো মিলি আৰ হয় তাৰ আ (া) আগৰ আখৰত যোগ হয় আৰু ৰ ৰেফ (ৰ্) হৈ পাচৰ আখৰৰ শিৰলৈ যায় ।

৮. অ সবৰ্ণৰ পাচত এ বা ঐ থাকিলে দুয়ো মিলি ঐ হয়, আৰু সেই ঐ (ৈ) আগৰ আখৰত যোগ হয় ।

৯. অ সবৰ্ণৰ পাচত ও বা ঔ থাকিলে দুয়ো মিলি ঔ হয়, আৰু সেই ঔ (ৌ) আগৰ আখৰত যোগ হয় ।

১০. এ-কাৰৰ পাচত স্বৰবৰ্ণ থাকিলে, এ মৰি অয়্ হয়, তাৰ অ আগৰ আখৰত যোগ হয়, আৰু পাচত থকা স্বৰ য়-ত যোগ হয় ।

১১. ঐ-কাৰৰ পাচত স্বৰবৰ্ণ থাকিলে, ঐ মৰি আয়্ হয়, তাৰ আ (া) আগৰ আখৰত যোগ হয়, আৰু পাচত থকা স্বৰ য়-ত যোগ হয় ।

১২. ও-কাৰৰ পাচত স্বৰবৰ্ণ থাকিলে, ও মৰি অৱ্ হয়, তাৰ অ আগৰ আখৰত যোগ হয়, আৰু পাচত থকা স্বৰ ৱ-ত যোগ হয় ।

১৩. ঔ-কাৰৰ পাচত স্বৰবৰ্ণ থাকিলে, ঔ মৰি আৱ্ হয়, তাৰ আ (া) আগৰ আখৰত যোগ হয়, আৰু পাচত থকা স্বৰ ৱ-ত যোগ হয় ।